اهمیت و ضرورت موضوع

در فرایند تربیت از جمله تربیت دینی، مربی یکی از مهم ترین ارکان تربیت است و در زمینه سازی برای اثرگذاری سایر ارکان (متربی و محتوای تربیت)، نقش تعیین کننده ای دارد. از سوی دیگر، خداوند متعال منشأ همه تأثیرات تربیتی، و برترین مربی هستی است؛ به گونه ای که مربیان بشری در پرتو هدایت ها و عنایت های او نقش خود را ایفا می کنند. ابعاد و چگونگی این اثرگذاری ها نیز در کتاب هدایتش، قرآن، نمایانده شده است. بنابراین با مطالعه آیات قرآن و شناختن ویژگی های خداوند در مقام مربی در عرصه تربیت دینی، می توان صفات لازم برای یک مربی در عرصه تربیت دینی را ارائه کرد.

روش تحقیق

روش این تحقیق کتابخانه ای و از نوع بررسی محتوای یک متن است؛ به این معنا که با مراجعه به متن قرآن، می توان به دنبال پرسش های از پیش تعیین شده بود. برای این کار باید با در نظر گرفتن صفات خداوند متعال، بر صفات متناسب با موضوع، تمرکز کرد. توضیح آنکه، صفات خداوند دو گونه اند: صفاتی که مختص وی بوده، موجود دیگری نمی توند در آنها شریک او باشد و صفاتی که انسان هم می تواند به گونه ای در آنها شریک بوده، از آنها بهره مند باشد. برای نمونه، صفاتی چون خالق، رازق، عالم به غیب، آگاه به همه چیز و قادر بر هر کار، از صفات مختص خداوند است؛ اما صفات دیگری که بیشتر صفات و رفتارها را در بر می گیرد، مانند عالم، حکیم، بخشنده و مهربان، به گونه ای هستند که انسان نیز می تواند به آنها متصف شده، بهره ای از آنها داشته باشد؛ هر چند بهره انسان نسبت به بهره خداوند، بسیار محدود، ناچیز و غیر قابل مقایسه است. از این رو، در این مقاله به این گونه صفات پرداخته شده، خداوند به منزله ی مربی هستی مورد توجه قرار می گیرد. از آنجا که منبع این پژوهش، متن قرآن
است، به واژه های کلیدی و اساسی نیاز است تا بتوان با تمرکز بر آنها از موضوع برداشت بهتری داشت و آسان تر به هدف خود دست یافت. حال این کلید واژه ها در قرآن کدام اند؟
با نگاه دقیق به آیات قرآن مشخص می شد که مهم ترین کلیدواژه های این موضوع، دو واژه «الله» و «رب» است. واژه «الله»، لفظ جلاله و در بردارنده همه صفات جمال و کمال بوده و محوری ترین واژه در قرآن است. پس از «الله»، کلیدی ترین واژه، واژه «رب» است؛ به گونه ای که، به جز«الله»، تنها واژه ای است که می تواند موصوف صفات دیگر قرار گیرد. برای نمونه، می توان به این آیات اشاره کرد: رَبُّنَا الرَّحْمنُ الْمُسْتَعَانُ ... (انبیا،112)؛ سَلاَمٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ‌ (یس، 58) أَمْ عِنْدَهُمْ خَزَائِنُ رَحْمَةِ رَبِّکَ الْعَزِیزِ الْوَهَّابِ‌ (ص، 9). این واژه، بیان کننده شأن ربوبیت و مربی بودن خداوند است. با عنایت به اینکه خداوند مربی هستی است و قرآن نیز کتاب هدایت و تربیت است، صرف نظر از لفظ «الله» که واژه ای ویژه در میان تمام واژگان قرآن است، لفظ «رب» در میان دیگر اسامی و صفات خداوند بیشترین فراوانی را دارد. بنابراین در این مقاله صفاتی که در قرآن برای این دو واژه کلیدی به کار رفته است، بررسی خواهد شد. از آنجا که این صفات متعدد هستند، دراین مقاله به مهم ترین آنها که با موضوع این مقاله تناسب بیشتری دارند، پرداخته می شود.

صفات مربی

در عرصه تربیت، بیشترین تأثیر مربی بر متربی، از صفات، منش و شخصیت او ناشی می شود. بر همین اساس است که متربی او را الگوی خود قرار داده، می کوشد که خود را به صفات و شخصیت او نزدیک کند. تأکیدهای قرآن مجید بر صفاتی از خداوند به منزله یک مربی، می تواند برای مربیان عرصه تربیت دینی بسیار راهگشا و تعیین کننده باشد. این صفات عبارت اند از:

1. دانایی (علیم، بصیر، خبیر)

یکی از ویژگی های مهم یک مربی، دانایی و آگاهی اوست. مربی می خواهد راهنمای متربیان بوده، راه درست را به ایشان نشان دهد و ایشان را به مقصد برساند؛ بنابراین باید هم ره و هم رهرو را به خوبی بشناسد. قرآن کریم صفت علیم بودن خداوند را بسیار مورد توجه قرار داده است؛ به گونه ای که دست کم 160 بار از آن یاد کرده است. در کنار این واژه، دو واژه «بصیر» و «خیبر» نیز مورد توجه هستند. بصیر یعنی کسی که بصیرت دارد و بصیرت، در لغت به معنای شناخت، عقیده قلبی و یقین آمده است (ابن منظور، 1414ق، ماده بصر) و در اصطلاح عبارت است از: معرفت و اعتقاد قلبی به مسائل دینی و حقایق امور (فراهیدی، 1414ق، ماده بصر)؛ بنابراین بصیرت اخص از علم بوده، عبارت است از: علمی که از حد حافظه فراتر رفته و به اعتقاد قلبی رسیده باشد. این واژه بیش از 40 بار در قرآن به کار رفته است. بنابراین علم و آگاهی مربی به امور و حقایق لازم برای تربیت در عرصه دینی، باید از صرف محفوظات فراتر رفته، به درجه باور و اعتقاد برسد. روشن است که چنین علمی برای او ماندگار بوده، به زودی آن را فراموش نخواهد کرد.
واژه «خیبر» نیز چند بار در قرآن به کار رفته است. معنای این واژه نیز اخص از معنای علم آگاهی است و به علمی گفته می شود که با تحقیق و دقت به دست آمده باشد (مصطفوی، 1385، ماده بصر)؛ از این رو به افراد دارای دانش عمیق و برآمده از تحقیق، «خبره» می گویند. برخی نیز گفته اند که «خیبر» از «خبره» گرفته شده و به معنای علم به جزئیات است (قریشی، [بی تا]، ج2، ص220)؛ بنابراین «خیبر» کسی است که هم دانش عمیق و دقیق به معلومات دارد و هم از نظر کمی، دانش او تفصیلی است و جزئیات را نیز در بردارد. مربی در تربیت دینی، باید چنین دانشی داشته باشد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: